1
مخدومعلی کانادانی قاشیغینان آچار پاققیلدار قاپاغی گئدر دَیَر سقفه سلطنت ساواشار. سلطنتین ایکی دانا قیزیل دیشی وار. من قورخاندا سلطنت قره خک‌اندازی قیزدیرار قورخولوغومو گؤتورر.
گؤزلریمی یومارام گوءل‌خاتین چادیراسینی چکر اوءستومه. سلطنت بیر قاشیق دوزو بیر ایستکان سودا چالخالار تؤکر خک‌اندازا چیسیلدار. نه‌یه اوخشاسا دئیَر اوندان قورخموسان.
ـ ایته اوخشویور
ـ یوخ بابا. قره‌پیشیک دی
مخدومعلی بادی توءفنگ آلیب قره‌پیشیکی وورسون.
ـ وورما سن‌آللاه. حئیوان دی.
ـ گوءناه دی. ایشین اولماسون. قره‌پیشیک، سئیید اولار.
قره‌پیشیک، قره‌آغ‌قویروغو یئییب‌دی. قوش‌لارین هره‌سی‌نین بیر آدی وار.
ایاق‌لی. دیمدیک‌لی. قره‌آغ‌قویروق.
مخدومعلی ایاق‌لی‌نی اوءچ یول ساتیب گئنه‌ده قاییدیب. نصروللا دئییر دؤلت قوش‌لاری توتور. ایکی یول قوش یوواسینی اوچوردوب مخدومعلی تازادان دوءزلدیب.
2
ائو شخته‌خانادی. شوءشه‌لر دونوب حیط گؤرسَنمیر. اوتورموشام سویوق اوتاق‌دا خط‌لریمی یازیرام. عاباسقولو دوواردا عکس‌دن اَییلیب باخیری. آز قالیر قوپسون دوءشسون یئره. من باخاندا گوءلور اکرم گلنده میجسمه کیمین اؤزونو توتور. بوغ‌لاری اوزانیب آز قالیر گیرسین آغزینا. بو حیط زیناقولودان یئتیشیب عابّاسقولویا.
مخدومعلی حیطده قاردان‌آدام دوءزلدیب. حیطین شیری دونوبدو. اکرم گئجه‌دن دهلیزده میس آفتاهادا سو قویوب. تامارا آمباردا دولچا قویوب دای موءستراحا گئتمیر. دولان‌دا آپاریر بوشالدیر کردی‌یه. یحیا دئییر کود دو خالیص ویتامین دی.
نورالدین موءرَخصی‌یه گلیب. قره پوتونلاری آستانادا دی. دابان‌لاری چاتدا‌ییب. اوتوروب پیل‌له‌ده سلطنت پیی وورور.
مدرسه‌میز دوءنیانین اوباشیندا. اوشاقلار زوءوولداق اوچور. قار گوءل‌له‌سی آتیرلار. نورالدین یاپیشیب الیمدن. دای اوشاقلاردان قورخمورام. دای هئچ‌کس منی وورا بیلمز. دستمالچی‌لار دیککینده نورالدین ییخیلیر. من ده ییخیلیرام. قهرمانیم گوپبولتوینان بولوت‌لاردان دوءشور یئره. اکرمین ناغیلی یادیما دوءشور.
بیرگوءن قاری‌ننه بوزدا ایاغی زوءودو ییخیلدی. دئدی بوز سن نه ظالیم ایمیش‌سن؟ بوز دئدی. من ظالیم اولسا ایدیم گوءن منی اریتمز ایدی. قاری‌ننه دئدی گوءن سن نه ظالیم ایمیش‌سن؟ گوءن دئدی. من ظالیم اولسا ایدیم بولوت منیم قاباغیمی کسمز ایدی. قاری‌ننه دئدی بولوت سن نه ظالیم ایمیش‌سن؟ بولوت دئدی من ظالیم اولسا ایدیم یاغیش من‌دن یاغماز ایدی.
3
نورالدین سردشت‌دن منه جنگی هواپیما گتیریب. دؤرت دانا قلمی باطری یئییر. یحیا دئییر اِف‌ـ‌چهارده دی. اکرمه بولوز دامن گتیریب. سلطنته قره قیرمیزی چرقد، تامارایا ایپ‌جوراب، گوءل‌خاتینا بیر جوءت گوءشوارا، مخدومعلی‌یه سئیکو ساعات، نصروللایا دا نارینجی قوندارا.
ساعات آخشام بئش‌دی. مچیدین بولندگوسو با نوای‌کاروان سالیب. یحیا بیردانا اؤزونه تی‌تاب آلیب بیردانا دا منه. اوتورموشوق مش‌کریم‌عمی‌گیلین دربندی‌نین پیل‌له‌لرینده.
دوواردا بنی‌صدرین عکسینی چکیب‌لر سونرا دا قارالا‌ییب‌لار. مش‌احدباققال اوتوروب توءکانین سککی‌سینده. مچیدین قاباغیندا اوشاقلار آشیق اوینویور. صفوره‌نین بالا اوغلو منتش سوءرور آغزی‌نن ده سیگینال چالیر. نورالدین نامه‌ده یازیب کی سردشت‌دن وئریب‌لر تیکابا. مخدومعلی مش‌احد‌دن منه کیت‌کت آلیب الیم‌آغزیم ککو اولوب یحیا نه قدر باخیر وئرمیرم.
بو دربندین دیبی عاباسقولو حیطی‌دی. عاباسقولو اؤلن‌ده ایکی برنی گوءموش پولو وار ایدی. بیرینی بَمبل آلما آغاجی‌نین آلتیندا گیزلتمیشدی بیرینی ده توت آغاجی‌نین. صاندیخانادا یخدن‌ده پوقچالارین آلتیندا ساری اپیریمیش بیر کاغاذ وار هله نورالدین نئچه ایل‌لردن سونرا ساخلا‌ییب‌دی.
عباسقلی دباغ. ساکن تبریز ـ کوی باغمیشه ـ محله دالی‌کوچه. تاریخ تولد 1290 شمسی. تاریخ فوت 1329. نام پدر زیناقولو. نام مادر تامارا.
4
زیناقولو ستارخان آتچی‌سی ایدی. کلنتر ائوینده ایشلردی. اوجا‌بوی ساری‌باش گؤی‌گؤز دلی‌سو بیر کیشی ایدی. مشروطه جنگ‌لرینده نارینجک آتاردی. هؤکماواردا قیچینا گوءل‌له دَیمیش‌دی.
مشروطه بوءتون شهرلردن اوءزولوب بیر تبریز قالمیشدی. تبریز نئچه آی ایدی موحاصیره‌ده ایدی. مردوم آجلیقدان اوت‌علف یئییردیلر. محمدعلی‌شاه، رحیم‌خانی یوللامیشدی قره‌داغ لشکری‌نن گلمیشدی اوتورموشدو تبریزین اورتاسیندا باغ‌شومالین یوخاری باشیندا قلیان چدی. روس سفیری باقیرخانا دئمیشدی توءفنگینی یئره قویسون قان تؤکولمه‌سین. موجاهیدلر امیره‌قیز محله‌سینده ستارخانین ائوینده دؤرت‌‌دؤره ال‌قولتوق اوتورموشدولار. زیناقولو توءفنگینی تمیزلیردی گؤزونون آلتی‌نان باخیردی ستارخانا.
ستارخان بؤرو گؤتوردو اَلینی چکدی باشینا گئنه ده بؤرو قویدو باشینا. زیناقولونون الی دَ‌یدی گوءل‌له آچیلدی دَ‌یدی سقفه کمانه ائله‌دی دَ‌یدی طاقچاداکی لاله چیراغ‌لارین بیری سیندی. هئچ‌کسه آمما هئچ‌زاد اولمادی. ستارخان بونو خوش یوءمنه توتدو صاباحی‌سی ووردو اوزاقدان روس بایراغینی یئره سالدی مردوم یاشاسین ستارخان سسله‌دی خبرلر چاتدی باقیرخانا. باقیرخان خیاوان محله‌سی‌نین موجاهیدلری‌نن حمله ائله‌دی باغ‌شومالا رحیم‌خان قاچدی.
خبرلر یئتیشدی او بیری شهرلره مشروطه‌چی‌لری شور توتدو تؤکولدولر تهرانی آلدیلار محمدعلی‌شاه روسیه سیفارتینه پناهنده اولدو. تبریزده آمما مشروطه جشنی یاسا دؤندو.
کوچه‌لر دولموشدو سالداتلارینان. روس قوشونو آرازدان کئچیب تبریزی ایشغال ائله‌میشدی. اوروس‌لار سگگیز ایل تبریزده قالدیلار.
5
بیرگوءن ایکی دانا سالدات بیر قافقازلی قیزی چای‌قیراغیندا قووالیردی زیناقولو یئتیش‌میشدی وورموشدو ایکی‌سینی ده سالمیشدی اسبه‌ریزه قیزی قاچیرتمیشدی ائولرینه. قیزین آدی تامارا ایدی.
تامارانین دده ننه‌سی‌نی تئزارلار روسیه اینقیلابیندا قافقازدا اؤلدورموشدو. 1284ونجو شمسی ایلده تامارا ستارخان عشقینه مشروطه عشقینه آرازدان کئچیب تبریزه گلمیشدی.
زیناقولو اوءش‌‌‌‌‌‌‌‌توءمن باهالیغیندا اؤلموشدو. هله عاباسقولو تامارانین قارنیندا ایدی. مردوم آجلیقدان ایت پیشیکی پیشیریردیلر یئییردیلر. سیچاندان قارقادان ائششک‌دن ده موضاییقه ائله‌میردیلر. آراکوچه‌ده بیر نفر چوءرک الینده گلیردی وورموشدولار باشیندان چؤر‌کینی آلیب قاچمیشدیلار. بیرینجی جنگ ـ جهانی قورتولا قورتولدا ایدی. روس قوشونو، اینگیلیس قوشونو بوغدالارین هامیسی‌نی بیر یئرده پول وئریب آلمیشدی بوغدانین کیلوسو اوءش توءمنه یئتیش‌میشدی.
اوشاقلارین دری‌لری یاپیشمیشدی سوءموکلرینه زیبیل‌لیقلاردا ائشینیردیلر بیر‌زاد تاپانمیردیلار. اؤلولر خزل‌کیمی کوچه‌لرده تؤکولموشدو گؤتورن یوخودو. ننه‌لر کؤرپه‌لرین کوچه‌ده قویوردولار گئدیردیلر. عاباسقولو آمما اؤلمه‌میشدی. زیناقولودان ایکی دانا الچه‌لیق گیلانارلیق قالمیشدی تامارا ساتمیشدی عابّاسقولونو بؤیوتموشدو.
6
ریضاشاه گلیب گئتمیشدی. ایکینجی جنگ ـ جهانی‌نین شیرین وقتینده عاباسقولو سرباز ایدی قاچیب گلمیشدی بیر ونیارلی قیز آلمیشدی آدی آسیه ایدی. پیشه‌وری گلیب گئتمیشدی آسیه‌نین اوشاقی اولمامیشدی. عاباسقولو بوشامیشدی سلطنتی آلمیشدی. سلطنت گوءل‌مورادین نَوه‌سی ایدی. دده‌سی اؤلموشدو ننه‌سی گئتمیشدی آیری کیشی‌یه. گوءل‌موراد‌گیلده قالاردی. نورالدین اولاندا عاباسقولو دلی‌کیمی حیطده اوینویوردو. تامارا پنجره‌دن باخیردی گوءلوردو.
عاباسقولو سیاوان‌دا دباغخانادا ایشلردی. پیشه‌وری زمانی شهنازین آخیرینده یئکه بیر گؤن کرخاناسی وورموشدولار محله‌لر‌ده بالا دباغخانالار ییغیشدیرمیشدی عاباسقولو بئکار قالمیشدی گئتمیشدی بیت کرخاناسیندا ایشله‌میشدی. بیر گوءن کرخانادان گلمیشدی باشین دایامیشدی دووارا سلطنت سو گتیرین‌جن گؤزلرین یومموشدو دای آشمامیشدی. هله نورالدین اوچ یاشیندا ایدی. تامارانین باشینا غوصّه‌دن هاوا گلمیشدی.
تامارا یاپیشاردی نورالدین‌ین الیندن گئد‌ردیلر دستمالچی‌لار باغینا. حمزه‌علی بیر سَله میوه وئر‌ردی گتیر‌ردیلر. تامارانین اوءش دانا بیله‌زیکی وار ایدی بیر بیر اکرمه شهنازا گؤرسه‌دردی.
ـ بو شاه خیاوانی‌دی. بو مارالان یولودو. بودا اهر یولودو.
کوچه‌ده اوشاقلار دوءشردی تامارانین دالیسیجان.
ـ تامارا قوت. گَل منی توت
تامارا داش آتاردی اوشاقلار قاچاردی.
7
بیر گوءن سلطنت گئتمیشدی بوروق بوروق دربنده نصروللا ـ‌گوهرین اَری ـ گؤرموشدو سؤیموشدو ائلچی یوللامیشدی سلطنت یوخ دئمیشدی. نالی قویموشدولار اوتا نئینه‌میشدیلر سلطنت هاوالانمیشدی هَن دئمیشدی. مخدومعلی‌نن گوءل‌خاتین اولموشدو.
نصروللا گلمیشدی عاباسقولو حیطینده قالیردی. بیر گوءن ایسماعیل ـ‌گوهرین اوغلو ـ پیچاغی گؤتورموشدو کی.
ـ گئدیرم سلطنتی اؤلدورم. نصروللانی بیزدن ائله‌ییبدی.
گوهر آندا وئرمیشدی قویمامیشدی.
سلطنت نورالدینی قویموشدو باشماقچی یانینا. نئچه گوءن گئتمیشدی دای گئتمه‌میشدی کی.
ـ اوردا پیس‌سؤزلر دانیشیرلار.
سلطنت تانیش تاپمیشدی یازدیرمیشدی ارتئشه. یوللامیشدیلار پسوه‌یه.
8
نورالدین ائولندیرمه‌لی اولموشدو. سلطنت چادیراسینی اؤرتموشدو گوءلدسته‌نین بالا قیزی اکرمه ائلچی گئتمیشدی.
گوءلدسته، سلطنتین دایقیزی‌سی ایدی. نئچه ایل قاباق دوءنیاسی‌نی دَییش‌میشدی. ائولری شورچومن‌ده ایدی. اوچ قیزی ایکی اوغلو وار ایدی. طرلان، بالاخان، شهناز، اکرم، مقصود.
اکرم اوندا ننه‌لیقی زیورینن ساواشمیشدی گئتمیشدی تهران‌دا باجی‌سی طرلان‌گیله. اوردا خیاط‌لیقا گئدیردی.
طرلانین اوشاقی اولمازدی. حیدرعلی ـ طرلانین اری ـ گئجه‌لر بازاردا پارچا توخویاردی گوءنوزلر گلردی ائوده یاتاردی. مولوی‌ده موءستأ‌جیر ایدی‌لر.
سگگیز مئتیر اوتاق ایدی ایکی مئتیر گیلیم، پنجره ایچینده بالاجا بیر پوءله‌ته اوءستونده بیر قابلاما. باغمئشه‌دن تهرانا یولو دوءشن گئدردی اوردا قالاردی. حیطده بیر حوض وار ایدی همی پالتار یوواردیلار همی قاب‌قاشیق همی دستماز آلاردیلار همی ده آفتاهادا سو دولدوراردیلار آپاراردیلار موءستراحا. عیفّت‌خانیم موءستراحین دامینی دا بیر دانا موعتادا ایجار‌ه‌یه وئرمیشدی. طرلان اؤرگشمیشدی باغمئشه‌ده چئشمه‌ده پالتار یوسون عیفّت‌خانیم ساواشاردی‌کی سو پولو چوخ گلر.
بالاخان دا گئجه‌لر گلردی. ارتئشدن قاچمیشدی گلمیشدی لاله‌زاردا باشماق تیدی.
زنگ وورموشدولار اکرم گئتمیشدی تبریزه نورالدین گؤرموشدو بَیَنمیشدی. سگگیز آی نیشانلی قالمیشدیلار.
9
نورالدین اوتاناردی شورچومن‌ده حمزه‌علی‌گیلین ائوینین قاباغیندان کئچسین گئدردی کلنتر محله‌سیندن گلردی دالی‌کوچه‌ده ائولرینه.
اکرمین جاهازینی خونچادا باشلاریندا آپارمیشدیلار عابّاسقولوگیله. طرلان دا گئتمیشدی. جعفر ـ چیراغعلی‌نین دده‌سی ـ اؤلموشدو شهناز گلنمه‌میشدی. اوندا هله اوءست حاج‌هاشیم حیطینده اوتوراردیلار.
نورالدینی پسوه‌دن وئرمیشدیلر ساققیزا. گئتمیشدی ساققیزدا ائو توتا گله اکرمی آپارا. ایکی هفته چکمیشدی گلینجن.
ساققیزین یولو قورخمالی ایدی. نصروللا قویمامیشدی سلطنت گلسین. گوءل‌خاتین آمما اوتورموشدو اکرمین قوجاغیندا گلمیشدی. نورالدینی یئتیشمه‌میش یوللامیشدیلار ماهابادا مأموریته. جاهازی تؤکموشدو ائوین وسطینه گئتمیشدی اکرم قارانلیقدا هئچ‌زاد تاپمامیشدی یاندیرسین. همسایانین کیشی‌سی شمع گتیرمیشدی. موءستراح آت طبقه‌ده ایدی گئجه‌لر اکرم قورخاردی گئده ائوده دولچا قویموشدو سحر آپاراردی بوشالداردی
10
اوندا هله سونوگرافی یوخ اویدو. نئچه‌آی کئچمیشدی هله من بیلمیردیم اوغلانام یا قیزام. نئچه دانا کوروموزوم اویدوم قاریشمیشدیم بیربیرینه آللاه بیلیردی نمنه اولاجاغام.
من اولاندا گلمیشدیک تبریزه. جوماخشامی ایدی. بایرامین ایکینجی آیی. 1354. ناهاردان سونرا ساعات اوءچ یاریم.
خانیم دؤکتور بندیمی کسدی یاپیشدی ایاقلاریمدان ایکی دانا چالدی کورکیمدن چیغیردیم. قیزلار قورولادیلار پوءکدولر پتویا قویدولار میزین اوءستونه. اکرمین آدینی یازمیشدیلار قولوما ایتمه‌یم. صاباحی‌سی مقصود گلدی تاکسی‌نان آپاردی عابّاسقولوگیله. سلطنت دربندین باشیندا گؤزلویوردو. تهران‌دان طرلان گلمیشدی. زیناقولونون بؤیوک‌دده‌سینین آدی غضنفر ایدی منیم ده آدیمی قویدولار غضنفر.
عابّاسقولوگیلده قارنیم سانجیلانمیشدی سلطنت بیر قاشیق ساری‌یاغ وئرمیشدی سسیم باتمیشدی. اکرم اوتورموشدو باشیم‌اوءسته آغلیردی. سلطنت گئتمیشدی صفوره‌نی گتیرمیشدی آنلیما ضاماد قویموشدو. حمزه‌علی‌گیلده گؤبه‌ییم دوءشموشدو شهنازینان طرلان آپارمیشدیلار چارراه ـ عبّاسی‌دا حاج‌ایمام‌وئردی حامامیندا یوووندورموشدولار آپارمیشدیلار راستاکوچه‌ده کسدیرمیشدیلر. ایکی‌هفته‌لیق ایدیم نورالدین گلمیشدی آپارمیشدی ساققیزا.
11
ساققیزدا اکرم منی قویاردی چیغیراچیغیرا گئدردی حیطده اَسکی‌لریمی یوواردی من ده حیرصیمدن سوءت اممزیدیم. گئتمیشدیلر قورو سوءت آلمیشدیلار. اکرم توخونما توخویاردی یوءن چیرپاردی یورقان تؤشک توتاردی. بیر یول توخونما میلی‌نن قولاغینی قورتدویوردو وورموشدوم میل گیرمیشدی قولاغینین پرده‌سی ییرتیلمیشدی. بیر عکسیم وار هله بیر یاشیم اولمویوب حمزه‌علی لبه‌دارینی قویوب باشیما.
دستمالچی باغینی ساتمیشدیلار حمزه‌علی بیر کناره آلمیشدی گلمیشدی ساققیزا. یئل لبه‌دارین آپارمیشدی قاچمیشدی توتسون شوفئر دئمیشدی بس قاچیر پول وئرمه‌سین قووالامیشدی.
ساققیزدان گئتمیشدیق مریوانا. ائویمیزین قاباغیندا بیر نفت بوشکاسی وار ایدی دئمیشدیم بس سودو ایشمیشدیم. بیر یخچل آلمیشدیق دوققوز یوءز توءمنه. بیر تخته کومودلی تیلویزیون. بیر قره آیوا ضبط. بو ضبط‌دن شهنازگیلین ده وار ایدی. چیراغعلی ـ شهنازین اری ـ ارتئشی ایدی وئرمیشدیلر سنندجه. تبریزدن گئدردیق گئجه سنندج‌ده قالاردیق سحر مینردیق ساققیز ماشینلارینا. عاباس چاهاروم اوخویوردو نازلی دوّم یحیا دا اوّل.
مریوان‌دان گئتدیق مرنده زری‌خانیم‌گیله. کوچه‌میز اوءز اشاغی ایدی ایکی دانا بالا قیز گلردی دالیدان سه‌چرخه‌می ایته‌لردی قاچاردی. اکرم دئمیشدی آللاه قولاغیما ایپ باغلا‌ییب گؤیدن سالیب دوءشموشم زری‌خانیم‌گیله من ده اینانمیشدیم. بیز حیطین بوباشیندا اوتوراریق زری‌خانیم‌گیل اوباشیندا. اکرم دئیردی آلمانین پوءلوشویون یئره آتسان زری‌خانیم ساواشار. ناهارچاغی دا قویمازدی کوچه‌یه چیخام.
ـ جوءیوت گلر توتار آپارار باشی‌وی کسر قانی‌وی ساتار.
بیر یول اکرم تیلویزیوندا قورخمالی فیلیمه باخیردی من ده آستانادا اوینویوردوم دمپایانین ایچینده بیر دانا سوءسری گؤرموشدوم سسله‌میشدیم.
ـ مامان بو کیمدی؟
اکرمین باغری چاتدامیشدی.
12
نورالدینی یوللامیشدیلار تبریزه. خیاواندان توپ ـ توءفنگ سسی گلیردی من قورخوردوم. اکرمین الینی قویموشدوم اوره‌ییمه چوبالاماسین. کوچه‌ده مرگ‌بر‌شاه دئییردیلر من دئییردیم بس مرجیمه‌شاه دئییرلر. مش‌کریم ـ زری‌خانیمین اری ـ شاهچی ایدی. اکرم قورخوردو تؤکولسونلر ائوه. نورالدین گلنده سربازلار خیاواندا نفربرلرین دالیسیندا توءفنگلری‌نین لوءله‌سینه گوءل قویموشدولار. زری‌خانیم‌گیل‌دن گئتدیق پادیگانا. دؤرت‌طبقه قیرمیزی‌کرپیش ساختیمانلار ایدی.
نورالدین بیر آبی پئیکان آلمیشدی هاواق ساتدیق نه باشینا گلدی یادیما گلمیر. من دالی صندلده اوتورموشدوم. پادیگانین یولو یادیمدا. یاغیش یاغیردی. نورالدین ووردو شؤشه‌سیلن‌لر ایشلدی.
منی یازدیرمیشدیلار مرندده کودکیستانا سئرویسی وار ایدی. بیرگوءن گئتدیم صاباحیسی‌ندان نئینه‌دیلر گئتمه‌دیم. تخته پنجره‌لری وار ایدی آبی رهله‌میشدیلر. کیلاسین وسطینده میجسمه‌تکین صندلده اوتورموشدوم ال‌ایاغیم بوءم‌بوز اویدو قولاقلاریم جینگیلدیردی. هله گؤزومه تار گلیر صحنه‌لری.
اکرم، طرلانین اوشاق اولماسینا، حضرت‌روقیه نذیری دئمیشدی تبریزدن هامی گلمیشدی. آهو ـ اکرمین خالاسی ـ یئکه قازاندا ساختیمانین دالیسیندا شاشیله پیشیریردی. اکرمینن گئتمیشدیق مرندین اوءست‌اؤرتولو بازاریندان قوجا بیر کیشی‌دن یش آلمیشدیق عاباس منه بردووان دوءزلدیردی.
بیر آغ چرخیم وار ایدی هئچ‌کسه وئرمزدیم. نم‌هاواق نازلی‌نن یحیا مینمیشدیلر. اوزاقدان گؤردوم نه‌قدر قاچدیم توتانمادیم. شهنازین تازا بیر اوشاقی اولموشدو آدی سالار ایدی. قیشقیردیم من ده گئدیرم سیزین اوشاقیزی وورام. نم‌هاواق ساخلادیلار قاچدیلار دالیمجان.
مشخصات
در سال‌های دور (دهه سی و چهل شمسی) در شمال شرقی تبریز، در محلّه‌ای به نام باغمیشه (که مرحوم شهریار، در شعر ای وای مادرم آن را باغ بیشه خوانده و گفته است. در باغ‌بیشه، خانه مردی است با خدا) کوهی بود به نام قلّه. در آن جا قهوه‌خانه‌ای بود که تابستانها، سه چهار روز در هفته، با دوستان به آن جا می‌رفتیم. آن روزها مقدّمه پایان نامه‌ام را مرتّب می‌کردم. غروب یکی از روزهای تابستان 1340ش، با چند تن از دوستان، در آن قهوه خانه نشسته بودیم. بحثی در گرفت درباره حافظ که چرا حافظ، شهید خوانده شده است. در بُحبوحه بحث، چند مشتری تازه وارد آمدند. یکی از آنها خیلی دقیق به مشاجره ما گوش می‌داد. آن مرد موقّر، به سخنان من ایراداتی می‌گرفت و من تلاش می‌کردم پاسخ دهم. ایشان یکی دو مأخذ معرّفی کرد و من یادداشت کردم. هوا داشت تاریک می‌شد. باید اضافه کنم که باغمیشه، در ده دوازده کیلومتری تبریز، واقع بود. اکنون همه این محلّه‌ها داخل شهر تبریز واقع شده‌اند. حتّی بعد از وَلیانکوی و باغمیشه هم به جای درختان سبز و شاداب، سنگ و تیرآهن روییده است. آن مرد محترم، هنگام خروج از قهوه خانه، دَم پلّه‌ها توقّف کرد و گفت. در شهر، به منزل ما تشریف بیاورید. خوش حال می‌شویم! آدرس ما سرراست است. خیابان تربیت، محمّد نخجوانی[2]. برق از چشمان من پرید. دست و پایم را گم کردم. از جسارت خود، عذر خواستم. مرحوم نخجوانی که دستپاچگی مرا دید، فرمود. شما خوب کار کرده اید و با چند جمله، مرا تشویق کرد و آرامش بخشید. خداحافظی کرد. متأسّفانه فرصتی پیش نیامد که در منزل به زیارت ایشان بروم. کوتاه مدّتی بعد، شنیدم که به رحمت حق پیوسته است. خدایش بیامرزد.
آهو می‌گوید که گل‌گَز، در جشن عالیشان، دایره می‌زد و آمنه آواز می‌خواند. حوض باشی داش اولی، سو توکولی یاش اولی. و بعد برمی گشت به طرف عروس و زبانش را در می‌آورد و دوباره می‌خواند. من شوفره گئتمه رم، شوفر‌‌‌‌‌لر عیّاش اولی. و اشاره‌اش به داماد، عالیشان بود. سلطنت می‌گوید صدای آمنه، تا قله می‌رفت. در اینجا، آهو، یاد جشن خان‌کیشی، برادر بزرگ عالیشان می‌افتد که.
نارین گل، دختر کوچک گل احمد را با روبندی سفید و سوار بر اسب به خانه خان‌کیشی می‌آورند. گل‌گز و آمنه قاوال در دست می‌خوانند که. توی دوگوسون آریتمیشیخ،دامدان داما داغیتمیشیخ، قیز ننه سین قاریتمیشیخ، بو توی موبارک، موبارک بارک، هزار هزار‌‌‌‌دی بو گئجه، توکان بازاردی بو گئجه، وئرین آپاراخ گلینی، بَی انتظاردی بو گئجه. حلیمه و گلدسته، گیردکان بادام روی سر عروس می‌پاشند. فرحناز، نامزد قدمعلی، کنار ساقدوش سولدوش نشسته و اولین کسی است که صدای ساز را از دور می‌شنود و فریاد می‌زند چالقیچیلار گلدیلر و می‌دود و خبر می‌آورد که داماد را دارند از حمام می‌آورند و زنها می‌دوند برای تماشا. نوازنده‌‌‌ها می‌نوازند و قره‌یحیی، پیشاپیش نوازنده‌‌‌ها در دالی کوچه، استکانها را بهم می‌زند و می‌رقصد. و در اینجا، آهو یاد گَلین حامامی نارین گل می‌افتد. حمام کلانتر، بسته است و به حمام پل سنگی می‌روند. در حمام پل سنگی، خواهران داماد نشسته‌اند و دارند سرشان را با گل می‌شویند و گل آرام دختر بزرگ گلچهره به روی آنها آب می‌پاشد و می‌خندد. گلدسته هم دارد سر آهو را می‌شوید. عروس را هم داده‌اند دلاک، حمامش کند. آهو می‌گوید که؛ مادرم، علویه در آن جشن برایم یک پارچه بامباز و دو تا گوشواره طلا به وزن ایکی میثقال، یئتدی نوخود، اوش بوغدا (دو مثقال و هفت نخود و سه گندم) خریده بود که این پارچه بامباز را دادیم به درزی خامیستان، زن ایبان آقا در شورچمن، برایم بدوزد.
از سوز دانیشما شروع می‌شد که همان قند سیندیرما یا ائلچی گئتمه یا اوزوک تاخما بود تا می‌رسید به قیز گورمه و کبین کسمه و پالتار کسمه و جاهاز گورمه و جاهاز گئتمه یا خونچا آپارما و دو روز بعد از جاهاز آپارما، گلین حامامی بود. هزینه گلین حامامی را اوغلان ائوی باید می‌پرداخت و زنی بود بنام موشاطا که خانه به خانه می‌رفت مهمانها را دعوت می‌کرد. مثلا می‌گفت که ننه با دختر بزرگ فردا بیاید گلین حامامی و دو تا دختر کوچک پس فردا صبح بیایند گلین یولاسالما و پس فردا عصر هم ننه تنها بیاید برای بندیتخت. و موشاطا تعداد مهمانها را حساب می‌کرد و قبلا پول حمامشان را می‌داد. در گلین حامامی زنها حلقه می‌نشستند و عروس با مشقفه که همان جام بود روی شانه‌‌‌هایشان آب می‌ریخت و خوش گلسین می‌گفت. موشاطا هم یک ملافه بزرگ روی زمین پهن می‌کرد و روی آن یک پارچه توری نقش دار که به آن سوز‌نی می‌گفتند می‌انداخت و روی سوز‌نی، دو تا بقچه می‌گذاشت یک بقچه، بقچه حوله‌‌‌ها بود که شامل سه حوله بود، حوله سر، حوله بدن و حوله پا که ایاق آلتی می‌گفتند. موشاطا برای عروس کفش و حوله می‌برد و کمک می‌کرد خشک شود و لباس بپوشد و همه لباس‌‌‌ها و حوله‌‌‌ها را آخر کار در بقچه بزرگی که به آن منده یا باغلی می‌گفتند جمع می‌کرد. قدیم تر‌‌‌ها، عروس، قیرمیزی فیته و بعدها آغ فیته می‌انداخت. از حمام ظهر راه می‌افتادند و برای ناهار و عصرانه به خانه عروس می‌رفتند. دنبال عروس هم عمه یا خاله‌ای از طرف داماد و عمه یا خاله‌ای از طرف عروس راه می‌افتاد و عروس را همراهی می‌کرد که به این همراهان یئنگه می‌گفتند. مردها هم عصر برای داماد حامامی می‌رفتند. در حمام حاجی نقی، مش عباس، جان سورتن و مش جعفر اوستای حمام بود. در حمام سیاوان هم، دلاک سکینه، باش یووان بود. زلیخا باجی هم سو وئره ن بود و شووه رن سکینه هم آب به مشقفه می‌ریخت. در حمام کلانتر هم که دختران اسداله می‌رفتند کَبه خجّه، باش یووان بود. طرلان می‌گوید یکبار این کبه خجّه به آبا گفت که مشه گلدسته از گل‌‌‌هایتان می‌دهید بخورم. آنروزها که به حمام می‌رفتند حامام یئری برمی داشتند که شامل نوشول، کیسه، لیف، باش حوله سی، اَیاخ حوله سی، فیته، مَنده، مشقفه و ایاخ داشی و سایر اقلام بود. حیدرعلی می‌گوید که زنها فیته نداشتند و دستمالی را با نخ می‌بستند اما طرلان می‌گوید که زنها فیته داشتند که حاشیه‌‌‌هایش هم چین دار بود.
چه بازی‌‌‌هایی می‌کردید. بئش‌داش بازی می‌کردیم و َال‌اَله‌دومه‌دَله بازی می‌کردیم و قوناق‌باجی بازی می‌کردیم و قولچاق اَره وئره‌ردیخ یعنی عروسک شوهر می‌دادیم و برایشان جهاز می‌دادیم و این جهاز، یک قوطی کبریت یا گودوش سینیغی بود. دَوه
دَوه خوتدان دَوه هم بازی می‌کردیم. این زگیلت را چرا نمی‌روی در بیاوری؟ بهروز دعا خواند و هفت تا برنج را برد در
باغچه حیاط زیر خاک دفن کرد اما خوب نشد.
اَتین وزین‌ده سوتدوم دوشمه‌دی. چه می‌خوردید؟ یک گاو یا دو تا گوسفند را سر می‌بریدیم و در گوورما قازانی می‌پختیم و همه‌اش را در یک گوورما کوپی می‌ریختیم و گوورما کوپی را هم تا سرش با ساری یاغ پر می‌کردیم و
این تکه گوشت‌‌‌های پخته در داخل روغن در این کوپ، تمام زمستان می‌ماند و خراب نمی‌شد و هر روز از داخل این روغن چند تا تکه گوشت می‌کندیم و آبگوشت می‌پختیم، گاهی هم بچه‌‌‌ها وقتی گرسنه می‌شدند یواشکی می‌رفتند سر این کوپ وگوشت‌‌‌ها را می‌کندند و می‌خوردند که خیلی خوشمزه بود. زمستانها روی میز کرسی، شام
مئژمئیی سی که مسی بود می‌آوردیم
و داخل آن، ساللاما اموروت (گلابی آویخته و خشک شده) و ساللاما اوزوم (انگور
آویخته) و ایده (سنجد) و بادام و گیردکان می‌گذاشتیم و می‌خوردیم. گلدسته، حمزه‌علی را می‌فرستاد تا بال کدوسی بخرد و ما سر کرسی می‌نشستیم و کدو تنبل‌ها را خرد می‌کردیم و آبا که آنروزها تا کلاس چهارم خوانده بود برایمان از
کتاب، داستان امیر ارسلان نامدار را می‌خواند و فردا صبح کدو را می‌پختیم که خیلی خوشمزه و شیرین می‌شد. آنروزها آب لوله کشی و چراغ برق نبود و ما با تلمبه‌ای که
در حیاط داشتیم از چاه آب می‌کشیدیم و شب‌‌‌های زمستان این آب یخ می‌زد و ما صبح آب گرم می‌کردیم و می‌ریختیم تا یخش باز شود و شبها در دهلیز خانه در دولچا و آفتابه
مسی آب می‌ریختیم و در شام‌مئژمئیی‌سی
چراغ نفتی می‌گذاشتیم تا اگر نصف شب کسی
خواست به مستراح برود و آب حیاط یخ زده بود، کارش راه بیافتد. بعدها کرگانی،
دوست آقا و همسایه‌مان که به خانه خودشان برق کشیده بود به خانه ما هم برق کشید.
خدایش بیامرزد. در صندوقخانه خانه گل احمد که تاریک بود یک خامه‌گیر داشتیم که دو
تا ناودان داشت و از یکی از ناودانها، خامه می‌آمد و در پوتدوق[4] می‌ریخت که ما در سینی با چاقو آنرا قسمت می‌کردیم و می‌بردیم به بقالی حاج زینال می‌دادیم و عوضش، ده‌ن‌دوش (حبوبات و غلات) می‌گرفتیم و از ناودان دیگر هم شیر می‌آمد که با آن ماست درست می‌کردیم. اسداله چون میرآب و کارش سنگین بود علویه ناهار را برنج می‌پخت و کنارش خامه و مربایی که از گل سرخ‌‌‌های حیاطشان پخته
بود می‌گذاشت، اما شام را نان و ماست
و غذاهای سبک می‌خوردند و اگر ما شام خانه آنها می‌رفتیم علویه چون می‌دانست ما شام به غذای سبک عادت نداریم به خاطر ما برنج می‌پخت. علویه در تنبی و اسداله در دهلیز می‌نشست. در باغ دستمالچی یک عمارت دو طبقه بود که تابستانها سه
ماه می‌رفتیم و آنجا می‌ماندیم. سی
درباره این سایت